Ik ben onlangs naar een lezing over hedendaagse gezinnen geweest van filosoof/ethicus Corrie Haverkort. Daarin vertelde zij over de geschiedenis van de samenstelling van het gezin door de eeuwen heen.
Tegenwoordig bestaat bijna de helft van de gezinnen uit zogenaamde “samengestelde gezinnen”. Dit grote aantal heeft een belangrijke invloed op de maatschappij. Hoe een samengesteld gezin ook een gelukkig en hecht gezin kan zijn en de invloed op kinderen in deze gezinnen werd door haar deze avond besproken.
Soorten gezinnen
Waren gezinnen vroeger traditioneel samengesteld (vader, moeder en kinderen: een zogeheten kerngezin) zijn er tegenwoordig veel meer variaties.
- één-ouder gezinnen:
- vader of moeder en kinderen a.g.v. scheiding of overlijden
- co-ouder gezin: gescheiden maar wel samen de zorg voor de kinderen die een deel van de week bij één ouder wonen
- bird-nesting: niet de kinderen gaan naar de ouders maar één ouder gaat een deel van de week naar het huis waar de kinderen vast wonen
- twee-ouder gezinnen:
- 2 vaders of 2 moeders en kinderen
- samengesteld gezin (patchwork gezin): (stief) vader en/of (stief) moeder en kinderen
De maatschappij en het samengestelde gezin
Hoe de leden van deze hedendaagse gezinnen samenleven en dan m.n. hoe de kinderen opgroeien bepaalt hun houding t.o.v. onze samenleving.
Een stiefgezin wordt vele malen meer beïnvloedt door meerdere personen dan een kerngezin.
Denk dan bijvoorbeeld aan 2x zoveel meer grootouders, extra ooms,tantes, neefjes en nichtjes van beide kanten. Maar vooral door het aantal ouders dat zij vaak hebben. Hun eigen ouder én wanneer deze een nieuwe relatie heeft, dus nog 2 extra volwassenen die de ouderrol spelen in hun leven. Soms krijgen de eigen ouder met hun nieuwe partner ook nog een kind. And last but not least de eventuele kinderen van die stiefouder. Al met al een heel grote groep mensen die het leven van de kinderen beïnvloeden.
Dit alles vraagt van een kind maar ook van de andere gezinsleden een heel flexibele instelling.
Uit onderzoek blijkt dat wanneer de vader of moeder van het kind een nieuwe relatie krijgt dit voor meer stress zorgt dan de scheiding zelf. Want aan een scheiding komt een eind, een stiefouder blijft.
Het aanpassen aan elkaar in een stiefgezin gaat niet zomaar vanzelf. Dit vraagt zoals gezegd veel van alle gezinsleden. Maar het meest van het kind, want die heeft niet gevraagd om deze nieuwe situatie. Daarom is het in het belang van een goede relatie met (stief)kinderen om goede morele keuzes te maken t.a.v. de kinderen.
Corrie Haverkorts hulpmiddelen bij de opvoeding in het samengestelde gezin
1. Omgang met stiefkinderen
Bij opvoeding kijk je naar je eigen normen en waarden. Dat gaat verder dan persoonlijke kenmerken van je (stief)kind waar jij je mogelijk aan ergert of die je misschien accepteert. Wat je van je eigen kind wel/niet accepteert geld dus ook voor de stiefkinderen. Zoiets kan nog best lastig zijn.
Maar sowieso is een goede balans in hoeveel je moet of wilt toevoegen aan de opvoeding van je stiefkind een aandachtspunt. Een valkuil is dat je juist teveel opvoedt. Tenslotte heeft je stiefkind in de meeste gevallen al een vader en moeder en kan jouw opgelegde goedbedoelde regels zorgen voor meer strijd. Samen met je partner overleggen hoe je iets wilt en dan de eigen ouder dit tegen het kind laten zeggen werkt vaak beter. Totdat de tijd rijp is voor meer inbreng van de stiefouder.
2. Loyaliteit en rivaliteit
Ook ex-partners blijven altijd samen de ouders. Benamingen zoals bijvoorbeeld “heks” voor de ex van je man zorgt bij het kind voor een groot loyaliteitsconflict. Want die ex is ook de moeder van je stiefkind. Zulke conflicten zorgen voor nog meer angst en onzekerheid bij het kind. En niet in de laatste plaats kan dit voor meer ruzies tussen jou en je stiefkind zorgen. Maar wellicht ook hierdoor voor ruzie tussen jou en je partner.
In het zogenaamde patchwork gezin bestaan er vele loyaliteiten naast en door elkaar. Die van eigen ouder-kind, broers en zusjes, stiefouder-kind, stiefbroer/zusje-kind. De ene band hoeft niet sterker, mooier of beter te zijn dan de andere. Trap niet in deze rivaliteitsvalkuil het gaat tenslotte niet over jou als persoon maar over de rol die je hebt. Een samengesteld gezin is nu eenmaal complex.
3. Verschillende tradities uit twee gezinnen samenvoegen
Kinderen van gescheiden ouders wonen feitelijk in 2 gezinnen. Concreet betekent dit 2 manieren van opvoeden, andere regels, 2 slaapkamers, dubbele spullen of zij slepen telkens alles heen en weer, misschien ook nog andere broertjes en/of zusjes er bij. Het continue moeten schakelen kan voor een kind heel belastend zijn. Wees je als (stief)ouder daar van bewust.
Elk gezin heeft zijn eigen tradities, rituelen en cultuur. Hiermee ben je als persoon onderdeel van een familie, buurt enz. Dit zorgt voor de ontwikkeling van je identiteit. Ik ben…., mijn ouders zijn….en horen bij….wij doen altijd…
Bij een scheiding wordt dit alles op z’n kop gezet en is er tijd nodig om aan andere manieren, tradities en gebruiken te ontwikkelen. En je die ook eigen te maken.
Dit kan echt gaan over hele simpele maar tegelijkertijd o zo belangrijke dingen zoals op zondag ontbijt op bed. Dat dus nieuw kan zijn voor een deel van het gezin. En vinden die dat ook zo leuk als jij? Echt?
Vraag jezelf eens af of of wat je bedenkt goed of leuk is voor elk gezinslid. Verplaats je dan in elk gezinslid afzonderlijk. Zo maak je jezelf bewust van de impact van wat jij bedacht hebt. Het is dan misschien een idee om iets nieuws vooraf eerst met je partner te bespreken.
4. Flexibiliteit en geduld
Hoe triest ook een samengesteld gezin is gebouwd op fundamenten van verlies. Het vraagt van iedereen veel aanpassingsvermogen om met de tijd opnieuw een hecht gezin te vormen.Waarbij speciaal met de kinderen veel geduld, tijd, tact en flexibiliteit nodig is.
